De bharr gur geilleagar beag oscailte atá ag Éirinn, bíonn sí ag brath ar thrádáil le margaí idirnáisiúnta, agus dá réir sin is tír leochaileach í ó thaobh an gheilleagair de le linn géarchéimeanna domhanda.
Mar sin féin, toisc gur ball den Aontas Eorpach í, is féidir le hÉirinn leas a bhaint as comhchumhacht na 27 mBallstát ar mhaithe leis an gcobhsaíocht fhioscach agus fás eacnamaíoch fadtéarmach, sin agus le téarnamh ó shuaití airgeadais gan choinne.
Chuidigh ballraíocht an Aontais Eorpaigh le hÉirinn aistriú ó mharbhántacht eacnamaíoch i lár an chéid seo caite go tír a bhfuil geilleagar nua-aimseartha aici atá bunaithe ar an tsaorthrádáil, ar an infheistíocht choigríche agus ar an bhfás.
Seo trí ní a chinntíonn gur geilleagar seasmhach iomaíoch atá i ngeilleagar na hÉireann - Margadh Aonair an Aontais Eorpaigh, airgeadra an euro, agus tacaíocht ó chomhordú bheartas eacnamaíoch agus fioscach an Aontais.
An fhreagairt eacnamaíoch do ghéarchéimeanna domhanda
Tá dúshláin nua ann do gheilleagar na hEorpa mar gheall ar ionradh na Rúise ar an Úcráin. Cháin an tAontas agus a chomhpháirtithe idirnáisiúnta an t-ionsaí míleata éagórach sin agus d’fhorchuir siad smachtbhannaí diana eacnamaíocha i gcoinne na Rúise.
Thosaigh an t-ionsaí a rinne an Rúis ar an Úcráin díreach nuair a thosaigh an Eoraip ag teacht chun cinn as paindéim Covid-19 agus measadh gur tréimhse fhorleathnaitheach fhadtréimhseach a bhí le bheith roimh gheilleagar an Aontais Eorpaigh.
Ach mar thoradh ar an gcogadh tá brú aníos ar phraghsanna tráchtearraí, suaitheadh sa soláthar agus an éiginnteacht ag dul i méid, rudaí a thug ar an gCoimisiún Eorpach ionchas fáis an Aontais a ísliú, agus meastar go dtiocfaidh ardú ar an mboilsciú chomh maith.
Agus athrú ag teacht ar an staid san Úcráin i rith an ama, tá Creat Sealadach Géarchéime glactha ag an gCoimisiún Eorpach chun é a chur ar chumas na mBallstát tionchar eacnamaíoch an chogaidh a mhaolú trí thacaíocht airgeadais a thabhairt do chuideachtaí agus d’earnálacha a bhfuil difear mór déanta ag an gcogadh dóibh.
Dlúthpháirtíocht an Aontais Eorpaigh le linn an chogaidh agus an téarnamh ó iarmhairtí airgeadais phaindéim Covid-19, tá siad sin ríthábhachtach d’Éirinn, go háirithe ós rud é go bhfuil tionchar ag Brexit ar an tír freisin.
D’fhreagair an tAontas Eorpach do ghéarchéim an choróinvíris le pacáiste téarnaimh ar luach €1.8 trilliún ina bhfuil buiséad fadtéarmach na hEorpa, is é sin an Creat Airgeadais Ilbhliantúil (CAI), agus an ionstraim théarnaimh shealadach, Next Generation EU.
Tá an pacáiste ceaptha chun athbheochan eacnamaíoch a chumhachtú bunaithe ar threochlár an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip ar mhaithe le geilleagar inbhuanaithe, ar treochlár de chuid an Choimisiúin é, agus chun dlús a chur le digitiú gheilleagar na hEorpa.
Is í an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta an phríomhionstraim atá i gcroílár Next Generation EU. Chun tairbhe a bhaint as tacaíocht na Saoráide, bhí ar gach Ballstát pleananna náisiúnta a chur isteach chun a léiriú conas a thabharfadh siad aghaidh ar dhúshláin thírshonracha agus tacaíocht á tabhairt acu d’aistrithe glasa agus digiteacha an Aontais ag an am céanna.
An tionchar socheacnamaíoch atá ag an bpaindéim ar shaoránaigh, ar ghnólachtaí agus go háirithe ar dhaoine leochaileacha sa tsochaí, ní fhacthas a leithéid riamh roimhe. Tá freagairt chumhachtach chomhchoiteann tugtha ag an Aontas chun buile eacnamaíoch na paindéime a mhaolú agus chun an dúshraith a leagan síos le haghaidh téarnamh athléimneach.
Mairead McGuinness, an Coimisinéir Eorpach um Chobhsaíocht Airgeadais, Seirbhísí Airgeadais agus Aontas na Margaí Caipitil
Meastar go bhfaighidh Éire €989 milliún de dheontais ón tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta, agus tacóidh 42% den mhéid sin le hinfheistíochtaí agus le hathchóirithe aeráide agus rachaidh 32% de chun tairbhe an aistrithe dhigitigh.
Gheobhaidh Éire thart ar €1.2 billiún freisin i leithdháiltí ón mBeartas Comhtháthaithe, agus beagán níos mó ná €8.3 billiún in íocaíochtaí díreacha ón gCiste Eorpach um Ráthaíocht Talmhaíochta (CERT). Tá €2.25 billiún ar fáil tríd an gCiste Eorpach Talmhaíochta um Fhorbairt Tuaithe (CETFT) freisin.
Tá an méid seo a leanas i measc na bhfoinsí eile de chúnamh airgeadais ón Aontas atá ar fáil d’Éirinn i gcomhthéacs phaindéim Covid-19:
- €2.5 billiún i dtacaíocht airgeadais faoin ionstraim SURE chun cuidiú le costais a bhaineann leis an Scéim Fóirdheontais Shealadaigh Pá COVID-19;
- Scéimeanna ar fiú €10 milliún agus €7 milliún iad chun borradh a chur faoi earnáil na turasóireachta cóiste agus earnáil na siamsaíochta in Éirinn, dhá earnáil a bhuail an phaindéim go dona;
- Cuireann an clár InvestEU maoiniú fadtéarmach ar fáil do na Ballstáit chun cabhrú le cuideachtaí agus chun tacú le beartais an Aontais a bhaineann le téarnamh ó ghéarchéimeanna eacnamaíocha agus sóisialta.
An Plean Téarnaimh don Eoraip in Éirinn
Buiséad an Aontais Eorpaigh
De ghnáth, clúdaítear tréimhse suas le seacht mbliana le buiséad fadtéarmach an Aontais, ar a dtugtar an Creat Airgeadais Ilbhliantúil (CAI). Tá an buiséad bunaithe ar mholtaí ón gCoimisiún Eorpach a phléigh agus a chomhaontaigh na Ballstáit ag an gComhairle Eorpach agus ag Comhairle na hEorpa. Caithfidh Feisirí é a fhormheas freisin ag Parlaimint na hEorpa.
Úsáidtear an CAI chun beartais an Aontais a chur chun feidhme agus tá luach €1.074 billiún le buiséad 2021-2027, cé go gcuirfear an pacáiste téarnaimh sealadach Next Generation EU ar luach €750 billiún leis, chun cuidiú leis an damáiste eacnamaíoch agus sóisialta a rinne Covid-19 a dheisiú.
Déantar an méid atá le híoc ag gach tír leis an CAI a ríomh ar bhealach cothrom, de réir na n-acmhainní atá ag gach tír ar leith. Le linn an chéad 40 bliain d'Éirinn a bheith ina ball den Aontas, ba ghlanfhaighteoir de chuid an CAI í, agus tá an tír anois ina glan-ranníocóir.
Mar sin féin, ní hé is aidhm do bhuiséad an Aontais an rachmas a athdháileadh, ach cuirtear béim ar riachtanais mhuintir na hEorpa ina n-iomláine. Meastar gur fiú €30 billiún in aghaidh na bliana an rochtain atá ag Éirinn ar an Margadh Aonair, luach i bhfad níos mó ná na ranníocaíochtaí a dhéanann an tír.
An Seimeastar Eorpach
Is leis an Seimeastar Eorpach a chuirtear an creat ar fáil chun comhordú a dhéanamh ar bheartais eacnamaíocha ar fud an Aontais Eorpaigh. Cuireann an creat sin ar chumas na mBallstát a gcuid pleananna eacnamaíocha agus buiséadacha a achoimriú agus monatóireacht a dhéanamh ar an dul chun cinn ag pointí áirithe i gcaitheamh na bliana.
Tá an neamhspleáchas ag na Ballstáit a mbeartais airgeadais agus a gcórais chánach féin a chur chun feidhme ach cinntíonn an Seimeastar go gcloínn siad le sraith rialacha a comhaontaíodh, sraith a dtugtar an Comhshocrú Cobhsaíochta agus Fáis (CCF) uirthi.
Tugadh an Seimeastar isteach in 2010 mar fhreagairt ar an ngéarchéim eacnamaíoch dhomhanda a bhí ann ag an am. Tá sásraí ann chun rioscaí a d’fhéadfadh a bheith ann don tseasmhacht a aithint, chomh maith le míchothromaíochtaí, mar shampla boilgeoga tithíochta cosúil leis an gceann a chuir leis an tobchliseadh eacnamaíoch in Éirinn in 2010.
Maireann timthriall bliantúil an tSeimeastair ó Shamhain go Deireadh Fómhair. Déantar ‘pacáistí’ a fhoilsiú do gach Ballstát san fhómhar, sa gheimhreadh agus san earrach, ina dtugtar sonraí faoi thosaíochtaí, treoirlínte, moltaí agus tuarascálacha.
Le Pacáiste an Earraigh de Sheimeastar Eorpach 2022 ón gCoimisiún Eorpach cuireadh treoir ar fáil maidir le téarnamh ó phaindéim Covid-19 agus maidir le tionchar ionradh na Rúise ar an Úcráin.
De réir na tuarascála tíre ar Éirinn, tháinig geilleagar na hÉireann slán ón bpaindéim agus ba í Éire an t-aon tír san Aontas nach raibh cúlú eacnamaíochta aici le linn na paindéime.
De réir Eurostat, is é 4.7 % an ráta dífhostaíochta a bhí in Éirinn i mí na Bealtaine 2022 i gcomparáid leis an meánráta 6.1% san Aontas Eorpach, agus is é 4.9% an ráta dífhostaíochta a bhí ann i measc na hóige i gcomparáid leis an meánráta 13.3% san Aontas.
Sa tuarascáil tíre ar Éirinn atá i bPacáiste an Earraigh 2022 tá moltaí ann ar cheart d’Éirinn gníomhú ina leith, lena n-áirítear:
- An spleáchas a laghdú ar bhreoslaí iontaise;
- Dlús a chur le leictriú an iompair, lena n-áirítear trí shaoráidí luchtaithe a shuiteáil;
- Bonneagar agus beartais a fhorbairt chun dramhaíl a chosc agus chun ábhar athúsáidte agus athchúrsáilte a mhéadú;
- Infheistíocht phoiblí a leathnú don aistriú glas agus digiteach agus don tslándáil fuinnimh, lena n-áirítear trí leas a bhaint as cistí an Aontais;
- Cinnte a dhéanamh de go gcuirfear i bhfeidhm iarfheistiú domhain ar fhoirgnimh go gasta.
Rinneadh mion-athbhreithniú ar Éirinn tar éis míchothromaíochtaí maicreacnamaíocha a bheith aimsithe in 2021. Is é an Coimisiún Eorpach a dhéanann na hathbhreithnithe sin chun cuidiú leis na Ballstáit míchothromaíochtaí a cheartú agus is é an toradh a bhí ar an ngrinn-athbhreithniú a rinneadh in 2022 nach raibh aon mhíchothromaíochtaí ann.
I dtuarascáil Phacáiste an Earraigh den Seimeastar tugtar rabhadh go mbeidh tionchar ag ionradh na Rúise ar an Úcráin agus ag ardú praghsanna fuinnimh ar gheilleagar na hÉireann agus moltar gur cheart d’Éirinn ullmhú chun an caiteachas reatha a choigeartú de réir mar a thagann athrú ar chúrsaí.
An Comhshocrú Cobhsaíochta agus Fáis
An tAontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta
Cuidíonn an tAontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta (AEA) le geilleagair an Aontais a chomhtháthú ionas go bhféadfaidh siad saol shaoránaigh an Aontais a fhorbairt ar bhealach níos seasmhaí, níos láidre, níos inbhuanaithe, níos cuimsithí.
Is é atá i gceist le AEA comhordú na mbeartas eacnamaíoch agus fioscach, comhbheartas airgeadaíochta, agus airgeadra coiteann, an euro.
Tá gach Ballstát ina pháirt den aontas eacnamaíoch ach tá glactha ag cuid díobh, Éire san áireamh, leis an euro agus tugtar an Limistéar Euro ar na Ballstáit sin trí chéile.
Pléann airí ó Bhallstáit an Limistéir Euro gnóthaí a bhaineann leis an airgeadra sa Ghrúpa Euro, grúpa ar toghadh Aire Airgeadais na hÉireann, Paschal Donohoe, ina Uachtarán air in Iúil 2020 ar feadh téarma dhá bhliain go leith.
Tá freagracht na mbeartas eacnamaíoch taobh istigh den AEA roinnte idir na Ballstáit agus Institiúidí an Aontais, mar shampla an Coimisiún Eorpach, a dhéanann monatóireacht ar fheidhmíocht agus comhlíonadh.
Is é an Banc Ceannais Eorpach an institiúid atá freagrach as beartas airgeadaíochta éifeachtach dlúthchomhordaithe a chur chun feidhme don limistéar euro, beartas a bheidh laistigh de chuspóirí an limistéir, is iad sin cobhsaíocht praghsanna agus cosaint luach an airgeadra.
Rialaíonn rialtais náisiúnta réimsí eile den bheartas eacnamaíoch, mar shampla beartas fioscach a bhaineann le buiséid rialtais, agus beartais chánach lena gcinntear an dóigh a dtiomsaítear airgead.
Leis an Aontas Baincéireachta, a bunaíodh mar fhreagairt don ghéarchéim airgeadais dhomhanda in 2008, neartaítear an tAontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta. Cruthaíonn sé margadh atá níos trédhearcaí, níos aontaithe agus níos sábháilte do bhainc, ina gcinntítear go mbeidh taisceoirí stuama críonna ar mhaithe lena gcosaint, agus go ndéanfar gníomhaíocht go tapa sa chaoi nach dteipfear ar na bainc.
Leis an dul chun cinn a rinneadh le deich mbliana anuas chun an mhaoirseacht agus an rialáil a neartú in earnáil baincéireachta an Aontais, cinntíodh athléimneacht na hearnála baincéireachta agus airgeadais agus d’éirigh go maith linn le linn na paindéime.
Uachtarán an Ghrúpa Euro, Paschal Donohoe
Is í an Ard-Stiúrthóireacht um Chobhsaíocht Airgeadais, Seirbhísí Airgeadais agus Aontas na Margaí Caipitil (DG FISMA) atá freagrach as an aontas baincéireachta agus beartais bhaincéireachta agus airgeadais an Choimisiúin a chomhlánú.
Faoi stiúir an Choimisinéara Éireannaigh Mairead McGuinness, ar a chuspóirí áirítear: margadh aonair le haghaidh seirbhísí airgeadais atá dea-rialáilte agus iomaíoch go domhanda a thógáil, agus straitéisí maidir le maoiniú inbhuanaithe a fhorbairt chun tacú le cur chun feidhme an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip. Déanfaidh Aontas na Margaí Caipitil (CMU) airgead a chur ar fáil san Eoraip do chuideachtaí, FBManna san áireamh, chomh maith le tionscadail bhonneagair chun cuidiú leo forbairt agus poist a chruthú.
An tAontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta
An dóigh a bhfeidhmíonn an tAontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta
Leathanach gréasáin Mairead McGuinness – An Coimisinéir Eorpach um Chobhsaíocht airgeadais, seirbhísí airgeadais agus Aontas na Margaí Caipitil
Latest economic news
Summer 2023 Economic Forecast: Easing growth momentum amid declining inflation and robust labour market
The European Commission's Summer 2023 Economic Forecast shows that the EU economy continues to grow, albeit with reduced momentum.
State aid: European Commission approves €45 million Irish scheme to promote sustainable forest management
The European Commission has approved, under EU State aid rules, a €45 million Irish scheme to support sustainable forest management.
State aid: Commission approves €308 million Irish scheme to support investments in afforestation
The European Commission has approved, under EU State aid rules, a €308 million Irish scheme to support investments in afforestation.