Le dlí ithreach, cuirfear an tAontas ar chonair chuig ithreacha sláintiúla faoi 2050, trí shonraí maidir le sláinte na n-ithreacha a bhailiú agus a chur ar fáil d'fheirmeoirí agus do bhainisteoirí ithreach eile. Leis an dlí freisin, fágtar gurb é bainistiú inbhuanaithe ithreach an ghánthnós agus tugtar aghaidh ar chásanna de rioscaí do-ghlactha don tsláinte agus don chomhshaol mar gheall ar éilliú ithreach. Cuirfidh tograí an lae inniu borradh faoin nuálaíocht agus faoin inbhuanaitheacht freisin, trí úsáid shábháilte an dul chun cinn teicniúil i dteicnící géanómaíocha nua a chumasú, chun forbairt barr atá seasmhach ó thaobh na haeráide de a chumasú agus chun úsáid lotnaidicídí ceimiceacha a laghdú, agus trí shíolta agus ábhar atáirgthe do phlandaí agus d'fhoraoisí atá níos inbhuanaithe, atá ar ardcháilíocht agus atá níos éagsúla a áirithiú. Ar deireadh, moltar leis na bearta nua cur amú bia agus teicstíle a laghdú, rud a chuideoidh le húsáid níos éifeachtúla a bhaint as acmhainní nádúrtha agus le hastaíochtaí gás ceaptha teasa ó na hearnálacha seo a laghdú tuilleadh.
Leis na bearta sin, áiritheofar tairbhí fadtéarmacha eacnamaíocha, sóisialta, sláinte agus comhshaoil do chách. Trí shócmhainní nádúrtha níos athléimní a áirithiú, tacaíonn na rialacha nua go háirithe le daoine a mhaireann go díreach ón talamh agus ón dúlra. Rannchuideoidh siad le ceantair thuaithe rathúla, le slándáil bia, le bithgheilleagar athléimneach agus rathúil, cuirfidh siad an tAontas ar thús cadhnaíochta sa nuálaíocht agus san fhorbairt agus cuideoidh siad le cailliúint na bithéagsúlachta a aisiompú agus ullmhú d'iarmhairtí an athraithe aeráide.
Beagnach dhá bhliain ó shin, chuireamar an pacáiste 'Oiriúnach do 55' i láthair chun colún aeráide an Chomhaontaithe Ghlais a chur chun feidhme. Inniu, táimid ag comhlánú ár dtograí roimhe seo maidir le hathchóiriú an dúlra agus laghdú lotnaidicídí ceimiceacha, chun tacú le colún dúlra an Chomhaontaithe Ghlais. Tá dlúthbhaint ag na tograí sin le chéile agus leis an ngá atá le gníomhú ar son na haeráide: ionsúnn ithreacha sláintiúla níos mó carbóin, coinníonn siad níos mó uisce agus cuireann siad cosaint ar fáil ó thriomaigh. Agus trí úsáid shábháilte teicnící géanómaíocha nua a chumasú, beidh rochtain ag feirmeoirí ar bharra níos athléimní a dteastaíonn níos lú lotnaidicídí uathu.
Frans Timmermans, an Leas-Uachtarán Feidhmiúcháin um an gComhaontú Glas don Eoraip
Dlí nua de chuid an Aontais chun luach na hithreach agus a hacmhainní a mhéadú
Tá idir 60 agus 70 % de na hithreacha san Aontas míshláintiúil faoi láthair. Ina theannta sin, déantar billiún tonna ithreach a ghlanadh chun siúil gach bliain mar gheall ar chreimeadh, rud a chiallaíonn go bhfuil an tsraith uachtair torthúil atá fágtha ag imeacht go tapa. Meastar na costais a bhaineann le díghrádú ithreach a bheith os cionn EUR 50 billiún in aghaidh na bliana.
Leis an togra le haghaidh an chéad phíosa reachtaíochta de chuid an Aontais maidir le hithreacha, soláthraítear sainmhíniú comhchuibhithe ar shláinte ithreach, cuirtear creat faireacháin cuimsitheach agus comhleanúnach i bhfeidhm agus cothaítear bainistiú inbhuanaithe ithreach agus feabhsúchán ar láithreáin éillithe. Leis an togra, bailítear roinnt foinsí sonraí ithreach san aon áit amháin, lena gcomhcheanglaítear sonraí samplála ithreach ó Shuirbhé Fráma Limistéir ar Chumhdach/Úsáid talún an Aontais Eorpaigh le sonraí satailíte ó Copernicus, agus le sonraí náisiúnta agus príobháideacha. Is é an sprioc dheiridh ithreacha sláintiúla a bhaint amach san Aontas faoi 2050, i gcomhréir le huaillmhian an Aontais maidir le Truailliú Nialasach.
Tacóidh sonraí ithreach le réitigh nuálaíochta, teicneolaíocha agus eagraíochtúla, go háirithe i gcleachtais feirmeoireachta. Cuideoidh sé le feirmeoirí agus le húinéirí talún eile na modhanna cóireála is oiriúnaí a chur i bhfeidhm agus cuideoidh sé leo torthúlacht agus táirgeacht na hithreach a mhéadú, agus ag an am céanna tomhaltas uisce agus cothaitheach a íoslaghdú. Ina theannta sin, cuirfidh na sonraí sin feabhas ar an tuiscint atá againn ar threochtaí maidir le triomaigh, coinneáil uisce agus creimeadh, rud a neartóidh cosc agus bainistiú tubaistí. Le hithreacha sláintiúla agus sonraí níos fearr, cuirtear deiseanna breise ioncaim ar fáil d'fheirmeoirí agus do bhainisteoirí talún, ar féidir luach saothair a thabhairt dóibh as feirmeoireacht carbóin, íocaíochtaí a fháil as seirbhísí éiceachórais nó as luach ithreacha sláintiúla agus bia a tháirgtear orthu a mhéadú. Ní fhorchuirtear leis an togra aon oibleagáidí díreacha ar úinéirí talún ná ar bhainisteoirí talún, feirmeoirí san áireamh.
Saineoidh na Ballstáit na cleachtais dhearfacha agus dhiúltacha maidir le bainistiú ithreach. Saineoidh siad freisin bearta athghiniúna chun riocht sláintiúil a chur ar ithreacha díghrádaithe, bunaithe ar mheasúnuithe sláinte náisiúnta ar an ithir. Cuirfidh na measúnuithe sin bonn eolais freisin faoi bheartais eile de chuid an Aontais, amhail LULUCF, CBT agus bainistiú uisce.
Iarrtar sa togra freisin go dtabharfaidh na Ballstáit aghaidh ar rioscaí do-ghlactha do shláinte an duine agus don chomhshaol de bharr éilliú ithreach, faoi threoir an phrionsabail gurb é údar an truaillithe a íocfaidh as. Beidh ar na Ballstáit láithreáin éillithe a shainaithint, a imscrúdú, a mheasúnú agus a ghlanadh.
Córais bia níos athléimní le Teicnící Géanómaíocha nua
Bíonn rochtain ar nuálaíocht úrscothach de dhíth ag feirmeoirí agus ag póraitheoirí. Is féidir le teicneolaíochtaí nua cabhrú le hathléimneacht na talmhaíochta agus na talún foraoise araon a threisiú agus barra a chosaint ar éifeachtaí an athraithe aeráide, chailliúint na bithéagsúlachta agus dhíghrádú an chomhshaoil. Is uirlisí nuálacha iad Teicnící Géanómaíocha nua (NGT) a chuidíonn le hinbhuanaitheacht agus athléimneacht ár gcórais bhia a mhéadú. Fágann siad gur féidir cineálacha plandaí feabhsaithe a fhorbairt atá athléimneach ó thaobh aeráide de, atá frithsheasmhach in aghaidh lotnaidí agus a dteastaíonn níos lú leasachán agus lotnaidicídí uathu agus lenar féidir táirgeacht níos airde a áirithiú, rud a chabhraíonn le húsáid lotnaidicídí ceimiceacha agus an riosca a bhaineann leo a laghdú ina leath, agus spleáchas an Aontais ar allmhairí talmhaíochta a laghdú.
I bhformhór na gcásanna, tagann athruithe níos spriocdhírithe, níos beaichte agus níos tapúla as na teicnící nua seo ná mar a thagann as na teicnící traidisiúnta, agus fástar barr atá mar an gcéanna le barr a d'fhéadfadh a bheith bainte amach le teicnící clasaiceach amhail roghnú síolta agus crosphórú.
Bainfear an méid seo thíos amach lenár dtogra:
- dhá chatagóir plandaí a fhaightear ó NGT a bhunú: plandaí NGT atá inchomparáide le plandaí a fhaightear go nádúrtha nó plandaí traidisiúnta, agus plandaí NGT le modhnuithe níos casta;
- beidh an dá chatagóir faoi réir ceanglais éagsúla chun an margadh a bhaint amach, agus a saintréithe agus a bpróifílí riosca éagsúla á gcur san áireamh. Ní mór fógra a thabhairt maidir leis na plandaí ón gcéad chatagóir. Rachaidh na plandaí ón dara catagóir trí phróiseas níos fairsinge na Treorach maidir le hOrgánaigh Ghéinmhodhnaithe (OGM);
- dreasachtaí a thabhairt chun forbairt plandaí a stiúradh i dtreo níos mó inbhuanaitheachta;
- trédhearcacht a áirithiú maidir le gach planda NGT ar mhargadh an Aontais (mar shampla, trí shíolta a lipéadú);
- faireachán láidir a chur ar fáil ar thionchair eacnamaíocha, chomhshaoil agus shóisialta táirgí NGT.
Ábhair Atáirgthe Plandaí agus Foraoise atá níos inbhuanaithe agus níos éagsúla
Is í earnáil síolta na hEorpa an t-onnmhaireoir is mó i margadh domhanda na síolta (20 % den mhargadh domhanda le luach measta EUR 7-10 billiún agus 7,000 cuideachta ar FBManna iad den chuid is mó). Tá sé tábhachtach go mbeidh an reachtaíocht bord ar bhord le héabhlóid na heolaíochta. Leis an togra seo, nuashonrófar agus simpleofar na rialacha reatha, a bhfuil cuid acu ag dul siar níos mó ná 50 bliain.
Leis an Rialachán atá beartaithe maidir le táirgeadh agus margú ábhar atáirgthe plandaí agus foraoise, méadófar éagsúlacht agus cáilíocht síolta, gearrthach agus ábhar atáirgthe plandaí eile (PRM). Ráthófar leo táirgeacht chobhsaí trí féachaint chuige go mbeidh cineálacha plandaí slán i bhfad na haimsire trí thástáil inbhuanaitheachta (e.g. frithsheasmhacht in aghaidh galar). Beidh síolta oiriúnaithe níos fearr do bhrúnna an athraithe aeráide freisin agus caomhnófar éagsúlacht ghéiniteach na mbarr saothraithe leo agus áiritheofar slándáil bia leo. Leis an togra, laghdófar an rómhaorlathas agus méadófar éifeachtúlacht agus éifeachtúlacht na gcóras clárúcháin agus deimhniúcháin.
Maidir leis na hábhair atáirgthe foraoise, cabhróimid lena chinntiú go gcuirfear an crann ceart san áit cheart ionas go mbeidh foraoisí in oiriúint níos fearr don athrú aeráide. Le pórú crann is féidir dlús a chur le hoiriúnú d'fhoraoisí don athrú aeráide, rud a chinnteoidh a dtáirgiúlacht leanúnach amach anseo.
Cur amú bia agus dramhaíl teicstíle a laghdú
Cuirtear beagnach 59 milliún tona bia (131 kg/áitritheoir) amú san Aontas Eorpach gach bliain agus meastar go bhfuil luach margaidh EUR 132 billiún ag baint leis. Gineann teaghlaigh os cionn leath den chur amú bia (53 %), agus an earnáil próiseála agus monaraíochta ina dhiaidh sin (20 %). Baineann trí bhua leis an gcomhrac i gcoinne cur amú bia: sábhálann sé bia lena chaitheamh ag an duine agus, ar an gcaoi sin, cuireann sé le slándáil an tsoláthair bia. Cuidíonn sé le cuideachtaí agus tomhaltóirí airgead a shábháil, agus laghdaíonn sé an tionchar a bhíonn ag táirgeadh agus tomhaltas bia ar an gcomhshaol.
Chun dlús a chur le dul chun cinn an Aontais, molann an Coimisiún go ndéanfadh na Ballstáit, faoi 2030, laghdú 10 % i gcur amú bia, sa phróiseáil agus sa mhonaraíocht, agus laghdú 30 % (per capita) i gcur amú bia, go comhpháirteach sa mhiondíol agus sa tomhaltas (bialanna, seirbhísí bia agus teaghlaigh).
Le dramhaíl teicstíle, leagtar ualach ar acmhainní nádúrtha teoranta freisin. Ní dhéanann tomhaltóirí 78 % den dramhaíl teicstíle a bhailiú go leithleach agus téann sí isteach ar deireadh i ndramhaíl mheasctha tí, a bhfuil sé beartaithe í a loscadh nó a chur i líonadh talún. Tá tuilleadh eolais faoi thogra an lae inniu i bpreasráiteas tiomnaithe.
Na chéad chéimeanna eile
Déanfaidh Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle na tograí a phlé anois sa ghnáthnós imeachta reachtach.
Cúlra
Tá an Comhaontú Glas don Eoraip bunriachtanach do shláinte ár ndaoine agus ár bpláinéid. Ó cuireadh i láthair é i mí na Nollag 2019, tá claochlú domhain agus iomlánaíoch ar ár sochaí agus ar ár ngeilleagar curtha ar bun aige. Le pacáiste an lae inniu, tugtar chun críche na tograí a bhí ann roimhe seo faoin gcolún ‘acmhainní nádúrtha' den Chomhaontú Glas.
Na tionscnaimh sin agus a spriocanna, braitheann siad ar réitigh a chuirtear ar fáil ag an dúlra, an comhghuaillí is fearr atá againn sa chomhrac in aghaidh an athraithe aeráide. Chun aeráidneodracht a bhaint amach, go háirithe chun aistrithe carbóin trí linnte nádúrtha a fheabhsú, chun Dlí Aeráide an Aontais a bhaint amach agus chun seasamh le gealltanais idirnáisiúnta an Aontais Eorpaigh faoi Chomhaontú Pháras agus faoi Chreat Bithéagsúlachta Kunming-Montreal araon, ní mór dúinn athléimneacht na n-éiceachóras nádúrtha ar fud an Aontais a neartú go práinneach, cur lena gcumas cabhrú linn oiriúnú don athrú aeráide agus a n-acmhainneacht táirgeachta a choinneáil chun slándáil fhadtéarmach bia agus ábhar a áirithiú.
Tuilleadh eolais
Teachtaireacht maidir le hÚsáid Inbhuanaithe Acmhainní Nádúrtha
Togra maidir le Teicnící Géanómaíocha nua
Ceisteanna agus Freagraí maidir le Teicnící Nua Géanómaíochta
Bileog eolais maidir le Teicnící Nua Géanómaíochta
Beochan faoi Theicnící Nua Géanómaíochta
Togra maidir le hÁbhar Atáirgthe Plandaí agus Foraoise
Ceisteanna agus Freagraí ar Ábhar Atáirgthe Plandaí agus Foraoise
Bileog Eolais maidir le hÁbhar Atáirgthe Plandaí agus Foraoise
Ceisteanna agus Freagraí maidir le Cur Amú Bia
Bileog Eolais maidir le Cur Amú Bia
Ceisteanna agus Freagraí maidir le hIthir
Bileog Eolais maidir le hIthir
Togra maidir le Dramhaíl Teicstíle
Sonraí
- Dáta foilsithe
- 5 Iúil 2023
- Údar
- An Ionadaíocht in Éirinn