Sula raibh Éire ina ball den Aontas Eorpach is beag nach spleáchas iomlán ar an talmhaíocht a bhí sa tír ó thaobh na heacnamaíochta de, ach faoin am seo tá geilleagar aici a bhfuil breis éagsúlachta agus breis oscailteachta ann.
In ainneoin an athraithe sin, tá an talmhaíocht greanta go domhain i gcultúr na hÉireann agus tá ról tábhachtach aici i gcónaí i rath eacnamaíoch na tíre.
Mar sin féin, tá bagairtí nithiúla roimh an bhfeirmeoireacht sa lá atá inniu ann, cuir i gcás an t-athrú aeráide, éiginnteacht an tsoláthair bia agus meath na tuaithe, sin agus an éiginnteacht leanúnach atá ann de dheasca ionradh mídhleathach na Rúise ar an Úcráin.
Iarmhairtí airgeadais phaindéim COVID-19 agus Brexit, is cúiseanna móra imní iad le déanaí d’fheirmeoirí na hÉireann agus do na ceantair thuaithe a bhíonn ag brath ar an talmhaíocht.
Cuireann an Comhbheartas Talmhaíochta (CBT) ar a cumas d’Éirinn agus do na Ballstáit eile teacht ar chomh-réitigh ar fhadhbanna domhanda agus áitiúla araon a mbíonn tionchar acu ar phobail talmhaíochta.
Fócas bheartas talmhaíochta an Aontais
In 1962 tugadh isteach an Comhbheartas Talmhaíochta (CBT), ar comhbheartas do gach Ballstát é, san Eoraip den chéad uair. Déantar é a nuashonrú go rialta chun deimhin a dhéanamh de go bhféadfaidh feirmeoirí a mbeatha a thabhairt i dtír go réasúnta, go bhféadfaidh tomhaltóirí brath ar sholáthairtí slána bia, agus chun aghaidh a thabhairt ar na bagairtí atá ag teacht chun cinn ar an talmhaíocht agus ar shaol na tuaithe, amhail an t-athrú aeráide.
Is le dhá chiste ó bhuiséad an Aontais Eorpaigh a thacaítear le CBT:
- Cuireann an Ciste Eorpach um Ráthaíocht Talmhaíochta (CERT) tacaíocht dhíreach airgeadais ar fáil d’fheirmeoirí agus maoiníonn sé bearta margaidh.
- Cuireann an Ciste Eorpach Talmhaíochta um Fhorbairt Tuaithe (CETFT) maoiniú ar fáil do chláir a chuireann an talmhaíocht, an fhoraoiseacht agus inbhuanaitheacht chomhshaoil chun cinn i gceantair thuaithe.
Déanann na Ballstáit na híocaíochtaí a bhainistiú ar an leibhéal náisiúnta, bíonn smacht acu ar an méid a leithdháiltear agus bíonn an rogha acu suas le 25% dá maoiniú a aistriú idir CERT agus CETFT. Ligeann sé seo dóibh maoiniú a dháileadh go cuí chun tacú le tosaíochtaí a n-earnálacha feirmeoireachta náisiúnta.
Tháinig CBT 2023-27 i bhfeidhm an 1 Eanáir 2023 agus tá sé bunaithe ar dheich gcuspóir shonracha arb é is aidhm dóibh spriocanna coiteanna sóisialta, comhshaoil agus eacnamaíocha an Aontais a bhaint amach, ar spriocanna iad a chuideoidh chun spriocanna an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip agus spriocanna an Aistrithe Dhigitigh a chomhlíonadh.
Athrú suntasach ar CBT is déanaí is ea go gcuireann tíortha an Aontais an beartas i bhfeidhm anois trína bpleananna straitéiseacha náisiúnta féin, pleananna a ndéanann an Coimisiún Eorpach monatóireacht orthu.
Cuireann na pleananna straitéiseacha CBT sin ar chumas gach Ballstáit aghaidh a thabhairt ar a riachtanais talmhaíochta agus forbartha tuaithe féin, agus torthaí nithiúla a bhaint amach freisin i ndáil leis na deich gcuspóir atá ann ar leibhéal an Aontais.
Déantar measúnú rialta ar na pleananna straitéiseacha tríd an gCreat Feidhmíochta, Faireacháin agus Meastóireachta (PMEF), ina n-úsáidtear liosta táscairí chun measúnú a dhéanamh ar thorthaí agus ar fheidhmíocht phlean CBT gach Ballstáit.
Le haghaidh na tréimhse 2023-2027, tugtar tacaíocht €307 mbilliún do CBT, a dtagann €264 bhilliún di ó bhuiséad an Aontais, agus €43 bhilliún sa bhreis ó chistí náisiúnta.
Tar éis agóidí agus ábhair imní a chuir na Ballstáit in iúl, chuaigh an Coimisiún i gcomhairle le grúpaí ionadaíocha feirmeoirí, agus i mí an Mhárta 2024, mhol sé athbhreithniú spriocdhírithe a dhéanamh ar CBT chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin atá roimh earnáil talmhaíochta an Aontais.
Cheadaigh FPEnna na tograí go gasta agus rinneadh leasuithe chun CBT a shimpliú ionas go mbeidh sé níos éasca rialacha a chur i bhfeidhm agus go neartófar seasamh na bhfeirmeoirí sa slabhra soláthair bia.
Leis na hathruithe, laghdófar an rómhaorlathas d’fheirmeoirí agus do riaracháin náisiúnta agus beidh níos mó solúbthachta ag feirmeoirí maidir le caighdeáin chomhshaoil a chur i bhfeidhm, go háirithe le linn teagmhais adhaimsire.
Gníomhaíochtaí an Aontais chun aghaidh a thabhairt ar ábhair imní na bhfeirmeoirí
Talmhaíocht agus an Comhaontú Glas
Forbairt tuaithe
Tá cáil ar áilleacht thírdhreach na hÉireann agus go dtí seo chuidigh na Cláir Forbartha Tuaithe de chuid CBT chun an tírdhreach sin a chaomhnú.
Ciallaíonn athruithe ar CBT 2023-27 go bhfuil gníomhaíochtaí forbartha tuaithe ionchorpraithe anois i bpleananna straitéiseacha náisiúnta CBT, agus tugtar aghaidh ar riachtanais na gceantar tuaithe freisin le hionstraimí airgeadais eile de chuid an Aontais amhail an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta (RRF) agus Cistí Struchtúracha agus Infheistíochta na hEorpa (CSIE).
Chomh maith le deiseanna a chur ar fáil don fhás inbhuanaithe, is tosaíocht lárnach d’fhorbairt tuaithe na hÉireann é na héiceachórais a bhaineann le talmhaíocht, lena n-áirítear portaigh agus foraoiseacht, a athbhunú, a chaomhnú agus a fheabhsú.
“Is cuid fhoirmitheach de gheilleagar agus d’éagsúlacht chultúrtha na hEorpa iad na ceantair thuaithe. Tá na céadta milliún Eorpach ina gcónaí iontu agus baineann siad taitneamh as bheith ag maireachtáil agus ag obair iontu. Seasaimid leo agus teastaíonn uainn go dtiocfaidh borradh faoi cheantair thuaithe na hEorpa. Tá infheistíocht á déanamh ag an Eoraip i gceantair thuaithe toisc gurb iad a n-ionchais todhchaí na hEorpa.”
Ursula von der Leyen, Uachtarán an Choimisiúin Eorpaigh
Is é LEADER an sásra lena gcuirtear tacaíocht forbartha ar fáil do phobail tuaithe áitiúla agus is iad Grúpaí Gníomhaíochta Áitiúla a dhéanann an tacaíocht a riar, grúpaí ar comhpháirtíochtaí iad idir eagrais phoiblí agus phríobháideacha a roghnaíonn agus a fhaomhann tionscadail ina gceantair féin.
Tá leithdháileadh airgeadais iomlán €180 milliún ag clár LEADER in Éirinn, méid atá leithdháilte ar 29 ngrúpa gníomhaíochta áitiúla ar fud na tíre. Rachaidh an maoiniú chun tairbhe do níos mó ná 80% de dhaonra tuaithe na hÉireann agus is féidir é a leithdháileadh ar chláir áitiúla a chosnaíonn an comhshaol agus a thacaíonn le forbairt tuaithe i réimsí cuir i gcás an fhostaíocht, an turasóireacht, an bonneagar agus cuimsiú sóisialta.
Tá fís fhadtéarmach leagtha amach ag an gCoimisiún Eorpach do cheantair thuaithe an Aontais suas go dtí 2040 agus tá sé ag obair chun Comhshocrú um an Tuath agus Plean Gníomhaíochta an Aontais Eorpaigh um an Tuath a chur i bhfeidhm, nithe a bhfuil sé d’aidhm acu pobail tuaithe láidre, nasctha, athléimneacha agus rathúla a chothú.
Plean Straitéiseach na hÉireann faoi CBT
Tá buiséad beagán faoi bhun €10 mbilliún ag Plean Straitéiseach CBT na hÉireann don tréimhse 2023-27, agus thart ar 60% le leithdháileadh ar thacaíocht dhíreach ioncaim agus 40% ar thacaíocht don earnáil agus ar bhearta forbartha tuaithe.
Tagann beagnach €7.5 billiún ó bhuiséad an Aontais agus tá €3 bhilliún de sin curtha i leataobh le haghaidh spriocanna sonracha, cuir i gcás cuspóirí aeráide a bhaint amach i gcomhthéacs na forbartha tuaithe agus éiciscéimeanna a chistiú trí íocaíochtaí díreacha.
Tá sé mar aidhm ag Plean Straitéiseach na hÉireann an bhearna ioncaim idir earnáil na feirmeoireachta agus earnálacha eile den gheilleagar a laghdú agus tá níos nó ná €590 milliún den mhaoiniú dírithe ar dháileadh níos cothroime tacaíochta a chur chun cinn i dtreo feirmeacha beaga agus meánmhéide.
Tugann an CBT nua spreagadh d’fheirmeoirí óga dul isteach sa ghairm agus tá beagnach €178 milliún de mhaoiniú ón Aontas á leithdháileadh ar thacaíocht ioncaim bhreise d’fheirmeoirí óga na hÉireann.
San am i láthair is lú ná 7% líon na bhfeirmeoirí in Éirinn atá faoi bhun aois 35. Tá sé d’aidhm ag CBT borradh a chur faoin bhfigiúr sin agus cabhrú leis an gcéad ghlúin eile feirmeoirí, ar na bealaí seo a leanas:
- Méadú ar mheantóireacht agus ar aistriú eolais
- Breis solúbthachta maidir le rialacha cánacha oidhreachta
- Rochtain níos éasca ar iasachtaí ar rátaí úis níos ísle agus i gcomhair tréimhsí aisíocaíochta níos faide
Tá dúshláin mhóra roimh Éirinn maidir leis na cuspóirí comhshaoil agus aeráide agus leis an bPlean Straitéiseach bainfear úsáid as níos mó ná €1.5 billiún le haghaidh Scéim Agra-Chomhshaoil-Aeráide Tuaithe (ACRES) nua lena ndírítear gníomhartha sonracha ar 50,000 feirmeoir chun feabhas a chur ar thorthaí cáilíochta bithéagsúlachta, aeráide, aeir agus uisce.
Tabharfar cosaint níos fearr faoin bplean do bhogaigh agus do thailte portaigh trí úsáid a bhaint as gach cineál leasacháin agus táirgí cosanta plandaí a bhfuil srian orthu i gcriosanna maolánacha feadh sruthchúrsaí.
Tiomnófar os cionn €250 milliún chun limistéar na talún talmhaíochta atá faoi tháirgeadh orgánach a mhéadú faoi thrí agus gheobhaidh feirmeoirí na hÉireann a bheidh ag fás barra próitéine (amhail piseanna, pónairí, lúipíní, soighe) bónais chun a n-iomaíochas a fheabhsú.
Cuirfear cur chuige atá cothrom ó thaobh inscne de i bhfeidhm i dtaca le dáileadh chúnamh airgeadais an Phlean CBT agus gheobhaidh banfheirmeoirí bónais le haghaidh infheistíochtaí agus bainfidh siad tairbhe as grúpaí atá dírithe ar mhná le haghaidh aistriú eolais.
Nuálaíocht don talmhaíocht inbhuanaithe
Tugtar tacaíocht d’infheistíocht i dtodhchaí na talmhaíochta leis an gclár Fís Eorpach maidir le taighde agus nuálaíocht i gcúrsaí bia, talmhaíocht, forbairt tuaithe agus sa bhithgheilleagar.
Sampla maith de ghníomhaíocht rathúil atá maoinithe ag Fís Eorpach is ea an tionscadal MASTER faoi stiúir na hÉireann. Fuair an tionscadal sin maoiniú €11.85 milliún ón Aontas, agus d’fhorbair sé bealaí nua chun bia a fheabhsú trí úsáid a bhaint as orgánaigh bhídeacha a chónaíonn sa bholg ar a dtugtar micribhithóim. Is orgánaigh iad a bhfuil ról ríthábhachtach acu sa díleá agus sa tsláinte.
Faoi stiúir an Ollaimh Paul Cotter ó Teagasc, tá nuálaíochtaí an tionscadail - bealach chun an méid meatáin a astaíonn ba a laghdú san áireamh - ag cuidiú chun cáilíocht, sábháilteacht agus inbhuanaitheacht ár mbia agus ár bhfeirmeacha a fheabhsú.
Tá an Chomhpháirtíocht Eorpach Nuálaíochta um Tháirgiúlacht agus Inbhuaine Talmhaíochta (EIP-AGRI) cruthaithe ag an Aontas Eorpach freisin chun a chinntiú go bhfreagróidh an taighde do riachtanais na bhfeirmeoirí agus na bhforaoiseoirí go háitiúil.
Tá EIP-AGRI anois ina chuid d’fhóram Líonra CBT an Aontais, a fheidhmíonn mar ardán le haghaidh malartú eolais, comhroinnt eolais, agus foghlaim idir piaraí chun tacú le pleananna straitéiseacha náisiúnta CBT.
Rath Ghradam Nuálaíochta EIP-AGRI na hÉireann
In 2024, bhuaigh grúpa oibríochtúil Éireannach Gradam Nuálaíochta EIP‐AGRI agus ainmníodh péire eile ar an ngearrliosta.
- Bhuaigh Comhaontas Feirme-Foraoise an Oileáin (Illaun Farm-Forest Alliance) an gradam um Bainistiú Inbhuanaithe ar Fhoraoisí as a chuid oibre chun cur chuige nua a fhorbairt i leith foraoisí feirme in Éirinn. Agus é ag comhoibriú go dlúth le feirmeoirí agus le páirtithe leasmhara eile, áiríodh ar a gcuid oibre na mílte crann a chur agus cuidiú le samhail phraiticiúil inaistrithe a chruthú chun inbhuanaitheacht a bhaint amach agus chun cáilíocht uisce agus bithéagsúlacht i bhforaoisí a fheabhsú.
- Ainmníodh an Scéim Agrai-chomhshaoil um Ardtailte Inbhuanaithe (SUAS) as a cuid oibre chun dul i ngleic le meath na ngnáthóg ardtailte i Sléibhte Chill Mhantáin agus Bhaile Átha Cliath agus luach saothair a thabhairt d’fheirmeoirí as dea-bhainistiú gnáthóg.
- Ainmníodh an grúpa oibríochtúil um Athghiniúint na Bithéagsúlachta i dTimpeallacht Déiríochta (BRIDE) as a chuid oibre chun caillteanas bithéagsúlachta talún feirme a laghdú i nGleann na Bríde trí fheirmeoirí a dhreasú chun gnáthóga a fheabhsú trí 10% ar a laghad den spás a chur i leataobh ar gach feirm le haghaidh ‘Spás don Dúlra’.
Comhaontas Feirme-Foraoise an Oileáin (Illaun Farm-Forest Alliance)
An Scéim Agrai-chomhshaoil um Ardtailte Inbhuanaithe (SUAS)
BRIDE - Athghiniúint na Bithéagsúlachta i dTimpeallacht Déiríochta
Straitéisí an Aontais Eorpaigh maidir le bia agus an bhithéagsúlacht
Tá dhá phríomhstraitéis glactha ag an gCoimisiún Eorpach chun CBT a ailíniú le spriocanna uaillmhianacha an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip. Is é is aidhm do na straitéisí sin córais bhia na hEorpa a athrú ó bhonn agus inbhuanaitheacht chomhshaoil a chur chun cinn.
- An Straitéis ‘Ón bhFeirm go dtí an Forc’: Leis an straitéis sin atá dírithe ar thomhaltóirí, féachtar le córas bia atá cothrom, sláintiúil agus neamhdhíobhálach don chomhshaol a chruthú ar fud na hEorpa. Leagtar amach inti spriocanna nithiúla, cuir i gcás laghdú 50% ar úsáid lotnaidicídí, laghdú 20% ar úsáid leasachán, méadú 25% ar thalamh feirmeoireachta orgánaí, agus laghdú 50% ar ábhair fhrithmhiocróbacha a úsáidtear in ainmhithe feirme.
- Straitéis Bhithéagsúlachta an Aontais Eorpaigh go dtí 2030: Téann an straitéis sin i ngleic le bunchúiseanna chailliúint na bithéagsúlachta, úsáid neamh-inbhuanaithe talún, róshaothrú acmhainní, truailliú agus speicis ionracha ina measc. Moltar gníomhaíochtaí ar leith mar chuid den straitéis, cuir i gcás pailneoirí a thabhairt ar ais chuig talamh talmhaíochta, an fheirmeoireacht orgánach agus cleachtais eile atá neamhdhíobhálach don bhithéagsúlacht a spreagadh agus spriocanna ceangailteacha a leagan síos chun éiceachórais a athbhunú.
Tá ról ríthábhachtach ag na straitéisí comhlántacha sin chun todhchaí níos inbhuanaithe a chinntiú do thalmhaíocht na hEorpa agus don chomhshaol.
Tacaíocht le linn géarchéimeanna
Sa bhreis ar bhearta atá ceaptha chun margaí talmhaíochta a chobhsú, tá uirlisí dlí ag an gCoimisiún Eorpach a fhágann gur féidir freagairtí tapa a thabhairt le linn tréimhsí suaite in earnáil na talmhaíochta.
Ón 1 Eanáir 2014 go dtí deireadh 2023, ghlac an Coimisiún 63 bheart eisceachtúla san iomlán chun tacú le feirmeoirí agus táirgeoirí le linn éigeandálaí, cuir i gcás paindéim COVID-19 agus ionradh neamhdhleathach na Rúise ar an Úcráin.
Leis na bearta sin, cuireadh níos mó ná €2.5 billiún de chistí an Aontais ar fáil d’earnálacha talmhaíochta agus áiríodh leo pacáiste tacaíochta €500 milliún i mí an Mhárta 2022 chun tacú leis na táirgeoirí is mó a bhí thíos le hiarmhairtí an chogaidh san Úcráin.
An tráth céanna, glacadh Creat Sealadach Géarchéime chun a chur ar a gcumas do na Ballstáit úsáid a bhaint as solúbthacht na rialacha maidir le Státchabhair chun tacú lena ngeilleagair. Tugtar an Creat Sealadach Géarchéime agus Aistrithe (TCTF) air go hoifigiúil anois, agus cuireadh síneadh leis go páirteach go dtí mí na Nollag 2024 ar a laghad chun aghaidh a thabhairt ar shuaitheadh leanúnach sa mhargadh in earnálacha na talmhaíochta agus an iascaigh.
Freagraíonn an Coimisiún freisin do theagmhais drochaimsire trí mhaoiniú breise ón Aontas a shlógadh d’fheirmeoirí atá ag déileáil le hiarmhairtí an athraithe aeráide.
In 2023, leithdháileadh €9.5 milliún de chistí an Aontais ar fheirmeoirí na hÉireann as méid iomlán €330 milliún a slógadh le haghaidh na mBallstát a bhí thíos le teagmhais aeráide, costais arda ionchuir agus saincheisteanna éagsúla a bhaineann leis an margadh agus leis an trádáil.
Sa Sásra Eorpach um Ullmhacht agus um Fhreagairt i gcomhair Géarchéimeanna i ndáil le Slándáil Bia (EFSCM), rud a bunaíodh mar fhreagairt ar phaindéim COVID-19, leagtar amach na rioscaí do shlabhra soláthair bia an Aontais agus comhordaítear an fhreagairt ar bhagairtí amhail na bagairtí sin arb é ionradh na Rúise ar an Úcráin is cúis leo.
Míniú ar bhearta an Mhargaidh Talmhaíochta
Bearta eisceachtúla sa Mhargadh Talmhaíochta
Talmhaíocht na hÉireann: fíorais agus figiúirí
- Réigiúin tuaithe agus eatramhacha go príomha atá in 99% d’Éirinn, níos mó ná dhá oiread mheán AE-27.
- Tá thart ar 135,000 feirm in Éirinn, agus tá thart ar 33.4 heicteár acu ar an meán.
- Tá feirmeacha in Éirinn ag éirí níos speisialaithe i dtógáil stoic, stoc mairteola agus déiríochta go háirithe.
- Tá 127,000 feirmeoir gníomhach in Éirinn agus tá táirgiúlacht oibre iomlán na hearnála sin ard. Mar sin féin, tá leibhéil ísle ioncaim ag fostaithe san earnáil seo i gcomparáid le hearnálacha eile den gheilleagar.
- Faoi Phlean Straitéiseach CBT na hÉireann, bainfidh thart ar 300,000 duine tairbhe as comhairle, oiliúint nó malartú eolais nó glacfaidh siad páirt i nGrúpaí Oibríochtúla EIP, go príomha i réimse na feidhmíochta comhshaoil nó aeráide.
Latest agriculture news
Fuair Uachtarán an Choimisiúin Eorpaigh Ursula von der Leyen tuarascáil deiridh an Idirphlé Straitéisigh ar Thodhchaí Talmhaíochta an AE inniu, a thug cathaoirleach an ghrúpa, an tOllamh Peter Strohschneider, ar láimh. dar teideal “A shared prospect for farming and food in Europe” [Ionchas comhroinnte don fheirmeoireacht agus don bhia san Eoraip], cuirtear i láthair sa tuarascáil measúnú ar na dúshláin agus ar na deiseanna, agus sraith moltaí ina dhiaidh sin.
Inniu, ghlac an Coimisiún Teachtaireacht lena soiléirítear úsáid force majeure agus imthosca eisceachtúla d'earnáil talmhaíochta an Aontais i gcás teagmhais adhaimsire nárbh fhéidir a thuar.
Agus é ag comhlíonadh a thiomanta atá sé an t-ualach riaracháin ar fheirmeoirí an Aontais a mhaolú, tá sé beartaithe ag an gCoimisiún Eorpach inniu athbhreithniú a dhéanamh arfhorálacha áirithe den Chomhbheartas Talmhaíochta (CBT), arb é is aidhm dóibh simplithe a chur ar fáil agus, ag an am céanna,beartas láidir, inbhuanaithe agus iomaíoch a choinneáilar bun le haghaidh thalmhaíocht agus bhia an Aontais.