Soláthar iontaofa fuinnimh inacmhainne chun ár dtithe a théamh agus cumhacht a thabhairt dár dtionscail, sin rud a ndearna muintir na hÉireann talamh slán de le fada an lá.
Mar sin féin, léirigh an t-athrú aeráide agus ionradh na Rúise ar an Úcráin a leochailí atá soláthairtí fuinnimh na hEorpa.
Baineadh úsáid as breoslaí iontaise ón Rúis mar arm eacnamaíoch agus polaitiúil, agus bhí praghsanna fuinnimh luaineacha agus línte soláthair neamhiontaofa ann ar fud na hEorpa mar thoradh air.
Idir an dá linn, tá éifeachtaí an athraithe aeráide le brath ar fud an domhain cheana féin, rud a fhágann gur ábhar práinne é fuinneamh slán inbhuanaithe inacmhainne a sholáthar do shaoránaigh agus do ghnólachtaí.
Tá bonneagar fuinnimh atá athléimneach agus glan á thógáil ag an gCoimisiún Eorpach agus ag Ballstáit an Aontais chun slándáil fuinnimh chomhchoiteann na hEorpa a neartú — agus tá sé ríthábhachtach d’Éirinn, i bhfianaise a spleáchais ar iompórtálacha fuinnimh agus a leochaileachta i leith cur isteach ar phraghsanna agus ar sholáthar. Mar sin féin, tá tionscadail atá á maoiniú ag an Aontas faoi láthair ceaptha foinsí fuinnimh na hÉireann a éagsúlú agus cur go dearfach le straitéis fuinnimh fhoriomlán na hEorpa.
Gníomhaíocht an Aontais chun aghaidh a thabhairt ar an ngéarchéim fuinnimh
An Comhaontú Glas don Eoraip
Is é is aidhm don Chomhaontú Glas go mbeidh an Eoraip ar an gcéad mhór-roinn aeráidneodrach faoi 2050, rud a réiteoidh an bealach d’fhuinneamh inacmhainne, slán agus inbhuanaithe do na glúnta atá le teacht.
Dírítear sa phlean uaillmhianach ar thrí phríomhphrionsabal le haghaidh an aistrithe sin chuig fuinneamh glan.
1. Soláthar fuinnimh an Aontais atá slán inacmhainne a chinntiú.
2. Margadh fuinnimh an Aontais atá digitithe idirnasctha comhtháthaithe ina iomláine a fhorbairt.
3. Tús áite a thabhairt d’éifeachtúlacht fuinnimh trí earnáil cumhachta atá bunaithe ar fhoinsí in-athnuaite a fhorbairt agus trí fheidhmíocht fuinnimh foirgneamh a fheabhsú.
“Ón ngaoth go cruach, agus ó chadhnraí go feithiclí leictreacha – tá an uaillmhian atá againn chomh soiléir le grian an mheán lae: Ní mór todhchaí ár dtionscail teicneolaíochta glaine a lonnú san Eoraip.”
Ursula von der Leyen, Uachtarán an Choimisiúin Eorpaigh, Staid an Aontais 2023
Chun spriocanna fuinnimh agus aeráide 2030 a bhaint amach, d’fhoilsigh tíortha an Aontais pleananna náisiúnta fuinnimh agus aeráide (PNFAnna) don tréimhse ó 2021 go 2030. Leagtar amach sna pleananna sin an chaoi a bhfuil sé i gceist ag gach Ballstát éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú, úsáid foinsí in-athnuaite fuinnimh a mhéadú agus astaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú.
Ní mór do na Ballstáit tuarascáil ar dhul chun cinn a chur isteach agus a PNFA a thabhairt cothrom le dáta gach 2 bhliain chun uaillmhianta athraitheacha an Chomhaontaithe Ghlais agus phlean REPowerEU a léiriú, arb é is aidhm dó spleáchas ar bhreoslaí iontaise a laghdú go tapa agus athléimneacht fuinnimh a fheabhsú ar fud an Aontais.
Fuinneamh agus an Comhaontú Glas
Straitéis Fuinnimh an Choimisiúin Eorpaigh
Plean Náisiúnta Fuinnimh agus Aeráide na hÉireann 2021 – 2030
REPowerEU
Cuireadh tús leis na hiarrachtaí spleáchas na hEorpa ar bhreoslaí iontaise na Rúise a laghdú i bhfad sula ndearna an Rúis ionradh neamhdhleathach ar an Úcráin. Cuireadh Aontas Fuinnimh an Aontais ar bun in 2015 chun iompórtálacha fuinnimh a laghdú, agus in 2022 sheol an Coimisiún Eorpach Plean REPowerEU chun dlús a chur leis an bpróiseas go gasta.
Áirítear le REPowerEU spriocanna uaillmhianacha is féidir a bhaint amach agus bearta chun fuinneamh a shábháil, soláthairtí fuinnimh a éagsúlú, agus dlús a chur le leathadh amach foinsí fuinnimh in-athnuaite chun teacht in ionad breoslaí iontaise.
Chun spriocanna REPowerEU a bhaint amach, mhol an Coimisiún Eorpach bearta, cuir i gcás an Plean Gníomhaíochta Eorpach um Chumhacht Ghaoithe. D’éirigh thar barr leis an gcumhacht ghaoithe san Aontas agus faoi láthair gineann sí thart ar aon trian de leictreachas na hÉireann. Tá dúshláin roimh an bhfás san earnáil amach anseo a bhfuil sé d’aidhm ag an bPlean Gníomhaíochta aghaidh a thabhairt orthu, amhail éileamh neamhleor éiginnte, rialacha pleanála casta agus easpa rochtana ar amhábhair.
I measc na dtograí agus na mbeart eile chun cabhrú le spriocanna fuinnimh an Aontais a bhaint amach tá:
- Straitéis an Aontais um an nGrianfhuinneamh.
- Ardán Fuinnimh an Aontais lena gcuimsítear sásra ar a dtugtar ‘AggregateEU’ chun go mbeidh cuideachtaí Eorpacha in ann dul i mbun idirbheartaíochta le chéile le haghaidh praghsanna fuinnimh níos fearr ar na margaí domhanda.
- Ráta úsáide teaschaidéal na hEorpa a mhéadú faoi dhó trí phlean gníomhaíochta nua.
- Infheistíocht i hidrigin intíre inbhuanaithe a spreagadh trí cheantanna an Bhainc Hidrigine Eorpaigh (EHB).
- Plean gníomhaíochta chun táirgeadh gáis bithmheatáin a mhéadú, ar gás é a tháirgtear ó ábhar dramhaíola orgánach agus atá ar cheann de na príomhgháis in-athnuaite a bheidh ann amach anseo.
- Rialacha éigeantacha a thabhairt isteach maidir le lipéadú fuinnimh ionas gur féidir le tomhaltóirí roghanna eolasacha a dhéanamh, agus an fhuinneamhéifeachtúlacht á cur san áireamh acu, chun cabhrú le húsáid fuinnimh a laghdú ar fud teaghlach agus gnólachtaí.
Tá tacaíocht á tabhairt do na Ballstáit lena straitéisí chun foinsí in-athnuaite fuinnimh a mhéadú tríd an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta (RRF), príomhcholún phlean téarnaimh iar-COVID an Aontais. Ar an iomlán, tá beagnach €270 billiún ar fáil i bhfoirm deontas agus iasachtaí.
Léirítear sa tuarascáil ‘REPowerEU - Dhá bhliain ina dhiaidh’, a foilsíodh in 2024, gur éirigh leis an Aontas an chuid is mó de spriocanna an Phlean a bhaint amach, agus go bhfuil sé ar an mbóthar ceart chun na cuspóirí meántéarmacha agus fadtéarmacha a bhaint amach.
Sáraíodh spleáchas ar bhreoslaí iontaise na Rúise agus tháinig laghdú 18% ar an éileamh ar ghás nádúrtha ar fud an Aontais idir mí Lúnasa 2022 agus mí an Mhárta 2024, cé nár tháinig ach laghdú 4% ar thomhaltas in Éirinn suas go dtí mí Eanáir 2024.
Ina theannta sin, tograí ón gCoimisiún Eorpach chun Margadh Leictreachais an Aontais a athchóiriú agus chun dlús a chur le húsáid foinsí in-athnuaite fuinnimh agus deireadh a chur de réir a chéile leis an spleáchas ar ghás, glacadh iad agus tháinig siad i bhfeidhm i mí Iúil 2024.
Leis na hathchóirithe sin, lena gcuimsítear an ceart chun conarthaí praghsanna seasta, cosnaítear tomhaltóirí ar arduithe tobanna ar phraghsanna agus ar chúbláil margaidh agus cinntítear go gcosnófar saoránaigh leochaileacha le nach ndínascfar a leictreachas.
Ceisteanna agus Freagraí: An Plean Gníomhaíochta Eorpach um Chumhacht Ghaoithe
REPowerEU – Dhá bhliain ina dhiaidh
Ceisteanna agus Freagraí: Athbhreithniú ar mhargadh leictreachais an Aontais
I dtreo neamhspleáchas fuinnimh
Ní mór go leor constaicí a shárú ar an mbóthar i dtreo neamhspleáchas fuinnimh na hEorpa, ach tá dul chun cinn á dhéanamh. Tháinig leath de ghiniúint leictreachais an Aontais ó fhoinsí in-athnuaite le linn na chéad 6 mhí de 2024 agus léirítear i dTuarascáil ar Dhul Chun Cinn maidir le Gníomhú ar son na hAeráide 2024 gur tháinig laghdú suntasach 8.3% ar ghlanastaíochtaí gás ceaptha teasa (GCT) an Aontais in 2023. Tá glanastaíochtaí gás ceaptha teasa 37% faoi bhun leibhéil 1990 anois, rud a fhágann go bhfuil an tAontas ar an mbóthar ceart chun a sprioc maidir le laghdú 55% a bhaint amach faoi 2030.
Luaitear sa tuarascáil go raibh nasc soiléir idir na laghduithe ar gháis ceaptha teasa agus dlús a chur leis an aistriú fuinnimh, agus laghdú suntasach 18% tagtha ar astaíochtaí an tionscail fuinnimh.
Tá an méid seo a leanas ar na gníomhaíochtaí a rinne an Coimisiún Eorpach maidir le fuinneamh:
- Bearta Slándála Fuinnimh: Gníomhaíochtaí chun soláthairtí comhsheasmhacha fuinnimh agus praghsanna inacmhainne a chinntiú, Sásra Ceartúcháin Margaidh ina measc, tionscnaimh chun dlús a chur le húsáid fuinnimh in-athnuaite agus creat bainistithe géarchéime chun freagairt ar shuaitheadh soláthair.
- Laghdú na Bochtaineachta Fuinnimh: Ghlac an Coimisiún Moladh nua maidir leis an mBochtaineacht Fuinnimh chun aghaidh a thabhairt ar na bunchúiseanna atá léi agus chun rochtain a chinntiú ar thithíocht agus ar fhearais tí atá tíosach ar fhuinneamh. Meastar go bhfuil 42 mhilliún duine ann san Aontas nach bhfuil in acmhainn a dteach a choinneáil te go leor agus ní mór do na Ballstáit tosaíocht a thabhairt do thomhaltóirí leochaileacha agus bearta coigilte fuinnimh á dtabhairt isteach acu.
- Spriocanna Fuinnimh In-athnuaite: Treisíodh Treoir an Aontais maidir le Fuinneamh In-athnuaite, rud a mhéadaíonn an sprioc cheangailteach le haghaidh fuinneamh in-athnuaite do 2030 go dtí 42.5%, agus beagnach méadú faoi dhó ar an sciar fuinnimh in-athnuaite atá ag an Aontas faoi láthair.
- Cur i bhfeidhm AFIR: Tháinig an Rialachán maidir le Bonneagar Breoslaí Malartacha (AFIR) i bhfeidhm in 2024 chun aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna san aistriú chuig feithiclí leictreacha.
- Státchabhair maidir le Fuinneamh: Tugtar díolúintí do na Ballstáit ó rialacha an Aontais maidir le Státchabhair le haghaidh gníomhaíochtaí a chuireann dlús leis an aistriú i dtreo geilleagar glan-nialasach.
Luaitear sa Naoú Tuarascáil ar Staid an Aontais Fuinnimh, a foilsíodh in 2024, cé gur éirigh leis an Aontas dúshláin fuinnimh a bhainistiú tríd an éileamh ar ghás a laghdú agus trí úsáid fuinnimh in-athnuaite a mhéadú, go bhfuil gá le tuilleadh iarrachtaí chun éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú agus chun aghaidh a thabhairt ar phraghsanna arda fuinnimh.
Tuarascáil 2024 an Aontais ar Dhul Chun Cinn maidir le Gníomhú ar son na hAeráide
Gníomhaíochtaí agus bearta maidir le praghsanna fuinnimh
An Treoir maidir le hÉifeachtúlacht Fuinnimh
An Treoir maidir le Fuinneamh In-athnuaite
An Fhaireachlann um Breoslaí Malartacha.
Éire agus Fuinneamh
Is oileán í Éire, rud a fhágann go mbíonn dúshláin roimh chumas na tíre comhtháthú go hiomlán i margadh inmheánach fuinnimh an Aontais, agus leagtar béim i bPlean REPowerEU ar an tábhacht a bhaineann le hidirnaisc trasteorann a fhorbairt.
Is ón Ríocht Aontaithe a thagann thart ar 80% de sholáthar gáis na hÉireann agus, tar éis Brexit, bunaíodh Coiste Speisialaithe um Fhuinneamh idir an tAontas Eorpach agus an Ríocht Aontaithe faoin gComhaontú Trádála agus Comhair (TCA) idir an tAontas Eorpach agus an Ríocht Aontaithe chun soláthairtí fuinnimh a rialú agus a fhorbairt.
Níl naisc dhíreacha fuinnimh ag Éirinn leis an Aontas faoi láthair agus tá naisc theoranta aici leis an Ríocht Aontaithe, ach tá athrú ag teacht air sin a bhuí le roinnt tionscadail fuinnimh atá á maoiniú ag an Aontas. Áirítear leo sin:
- Idirnascaire Ceilteach 575km idir an Fhrainc (La Martyre) agus Éire (Cnoc Rátha, Co. Chorcaí) a chuirfidh slándáil fuinnimh níos fearr agus praghsanna fuinnimh níos ísle ar fáil.
- Idirnascaire leictreachais 190km faoi thalamh idir fostáisiún an Oileáin Mhóir i Loch Garman agus fostáisiún Pembroke sa Bhreatain Bheag.
- Tá stáisiún cumhachta hidrileictrí 360MW beartaithe i mBéal Átha Gabhann, Co. Thiobraid Árann freisin, agus déanfar ceann de na háiseanna fuinnimh ghlais is mó in Éirinn de shuíomh mianadóireachta atá as úsáid.
Tá go leor oibre le déanamh ag Éirinn san aistriú ó bhreoslaí iontaise, cuir i gcás gás nádúrtha. De réir thuarascáil 2024 ar Staid an Aontais Fuinnimh, is breoslaí iontaise atá in 86.4% de mheascán fuinnimh na hÉireann, i gcomparáid le 69% ar fud an Aontais.
Tá dul chun cinn déanta, áfach, agus tá beagnach 40% den leictreachas in Éirinn ag teacht ó fhoinsí in-athnuaite anois. Go deimhin, tá Éire rangaithe sa tríú háit ar fud an domhain maidir le hacmhainneacht gaoithe per capita agus d’fhéadfadh sí a bheith ina príomhghníomhaí i margadh gaoithe amach ón gcósta na hEorpa.
Tá Éire ar cheann de naoi mball den Aontas atá i gComhar Fuinnimh na Mara Thuaidh (NSEC), creat lena dtacaíonn an Coimisiún Eorpach, agus atá dírithe ar fhorbairt fuinnimh in-athnuaite amach ón gcósta a chur chun cinn sa Mhuir Thuaidh, Muir Éireann agus an Mhuir Cheilteach san áireamh.
Cé go bhfuil fás tapa lárionad sonraí na hÉireann ríthábhachtach d’aistriú glas agus d’aistriú digiteach na hEorpa, tá dúshlán fuinnimh eile ag baint leis.
Is féidir le lárionaid sonraí an méid céanna fuinnimh a úsáid agus a úsáideann baile mór, agus léiríonn anailís ó EirGrid go bhféadfadh 31% d’éileamh iomlán fuinnimh na hÉireann a bheith in úsáid acu faoi 2027.
Mar fhreagra ar ábhair imní an Choimisiúin Eorpaigh, cuimsítear sa Phlean Náisiúnta Fuinnimh agus Aeráide is déanaí de chuid na hÉireann straitéisí chun éilimh fuinnimh na lárionad sonraí a bhainistiú agus leagtar amach ann an gá atá le creat rialála chun a bhforbairt inbhuanaithe a chothromú le tairbhí eacnamaíocha.
Ar leibhéal na hearnála, is iad earnáil an iompair, earnáil na bhfoirgneamh agus earnáil na tionsclaíochta na dúshláin is mó maidir le hastaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú. In Éirinn, tháinig méadú beag 0.3% ar astaíochtaí iompair in 2023. Tuairiscítear anois, áfach, go bhfuil astaíochtaí iompair 4.3% faoi bhun na leibhéal a bhí ann roimh COVID, de réir na Gníomhaireachta um Chaomhnú Comhshaoil (GCC) in Éirinn.
Tá maoiniú ón mBanc Eorpach Infheistíochta (BEI) ag cuidiú le hÉirinn fuinneamh in-athnuaite a aimsiú.
- Tá BEI i gcomhpháirtíocht le Roinn Iompair na hÉireann chun feabhas a chur ar an mbonneagar calafoirt atá ag teastáil le haghaidh tionscadail ghaoithe amach ón gcósta, agus meastar gur €30 billiún atá sna hinfheistíochtaí a d'fhéadfadh a bheith ann.
- Tá cómhaoiniú á dhéanamh ag an mBanc Eorpach Infheistíochta agus Banc na hÉireann ar thionscadal feirme gaoithe Bhord na Móna dar luach €100 milliún i gCluain Críon, Co. Uíbh Fhailí, lena mbeifear in ann fuinneamh in-athnuaite a sholáthar do suas le 55,000 teach.
- Cuireadh maoiniú €65 mhilliún ón mBanc Eorpach Infheistíochta ar fáil freisin chun cuidiú le feirm ghaoithe ar tír i gCo. Mhaigh Eo a mhaoiniú.
Tá faomhadh Státchabhair an Aontais ag Éirinn freisin do Scéim Tacaíochta Leictreachais In-athnuaite (RESS), a úsáideann ceantanna costéifeachtacha chun gur féidir le forbróirí tairiscint a dhéanamh ar phraghsanna leictreachais in-athnuaite. Faigheann tairiscintí rathúla conradh ar phraghas seasta ráthaithe 15 bliana.
Leagtar amach i bPlean Gníomhaíochta Aeráide na hÉireann treochlár maidir leis an gcaoi a mbainfidh an tír spriocanna comhaontaithe astaíochtaí an Aontais amach faoi 2030, sin agus an chaoi a mbainfidh sí amach glan-nialasach tráth nach déanaí ná 2050.
Plean Gníomhaíochta Aeráide na hÉireann 2024
Fíricí fuinnimh faoi Éirinn
- Tháinig laghdú 6.8% ar astaíochtaí gás ceaptha teasa na hÉireann in 2023, mar gheall ar laghduithe in earnálacha na talmhaíochta agus an fhuinnimh den chuid is mó.
- Tháinig laghdú 17.2% ar astaíochtaí ó ghiniúint leictreachais sa chéad leath de 2024, laghdú arb é giniúint mhéadaithe in-athnuaite agus leictreachas iompórtáilte is cúis leis.
- Le linn na chéad leithe de 2024, tháinig méadú 75% ar an ngrianchumhacht in Éirinn (lena ranníoctar 2.2% den ghiniúint iomlán), agus tháinig méadú 5.9% ar chumhacht ghaoithe.
- Ag an am céanna, tháinig méadú ar ghás iompórtáilte go 79.4% den éileamh iomlán mar gheall ar laghdú 13.5% ar sholáthar dúchasach ó gháscheantar na Coiribe.
- De réir Chomhairle Chomhairleach na hÉireann um an Athrú Aeráide, mura mbainfear amach spriocanna an Aontais maidir leis an athrú aeráide, d’fhéadfadh costas os cionn €8 mbilliún a bheith ar Éirinn faoi 2030, go príomha mar gheall ar ghanntanas creidmheasanna carbóin a mheastar a bheidh ann.
Tuarascálacha ar Dhul Chun Cinn Phlean Gníomhaíochta Aeráide na hÉireann
Energy News
The European Commission is calling on Ireland to comply with a judgment of the Court of Justice on the adequate collection and treatment of urban waste water and to fully transpose the Renewable Energy Directive.
The European Commission has presented a European Wind Power Action Plan to ensure that the clean energy transition goes hand-in-hand with industrial competitiveness and that wind power continues to be a European success story.
The European Commission has welcomed the final approval of the revised Energy Efficiency Directive, FuelEU Maritime Regulation and Alternative Fuel Infrastructure Regulation (AFIR), as part of the ‘Fit for 55' package of legislation to reduce EU greenhouse gas emissions by at least 55% by 2030.
Is díol sásaimh don Choimisiún an comhaontú polaitiúil ar tháinig Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle air chun borradh a chur faoi líon na stáisiún athluchtaithe leictrigh agus athbhreoslaithe hidrigine atá inrochtana don phobal go háirithe ar fud phríomhchonairí agus príomhmhoil iompair an Aontais Eorpaigh.
Scoil Muire agus Pádraig from Mayo has won first place at the 2023 Model Council of the European Union debating competition. Second place went to Christ King Secondary School from Cork, and third place to Deansrath Community College from Dublin.